Italië staat bekend om passie, stijl en karakter. Maar wie Franciacorta zegt, proeft daarbovenop pure elegantie in bubbels — een mousserende wijn die de finesse van Champagne combineert met Italiaanse flair.
In dit gebied, in het noorden begrensd door het Lago d'Iseo, in het oosten door de Alpen, in het westen door de rivier de Oglio en in het zuiden door de Po-vlakte, worden al sinds mensenheugenis wijngaarden verbouwd.
Nu maken een 120-tal domeinen meer dan 20 miljoen flessen Franciacorta op 3.000 hectare wijngaarden.
Geschiedenis: van kloosters tot keldermeesters.
Rond Provaglio d'Iseo zijn prehistorische vondsten gedaan die aantonen dat druivenranken toen al aanwezig waren. Bewijs uit latere perioden komt van klassieke Latijnse auteurs zoals Plinius, Colummella en Vergilius en in documenten uit de 9e, 10e en 11e eeuw uit lokale kloosters. Deze documenten tonen het belang aan van de wijnbouw in de middeleeuwse economie van Franciacorta. Monniken speelden een cruciale rol in de ontwikkeling van landbouw en wijnbouw.
In de 11e eeuw kwamen Cisterciënzer monniken vanuit Frankrijk naar het gebied, samen met hun druivenstokken. De kloosters werden francae curtae of corti franche.
Francae curtae waren vrijgesteld van het betalen van bepaalde belastingen op het transport van en handel in landbouwproducten. Het was dankzij hun landbouwactiviteiten, met name de wijnbouw, dat ze deze vrijstellingen kregen van de feodale heren en de bisschop.
De naam Franciacorta is afgeleid van "Franzacurta", dat in 1277 voorkomt in een verordening die is opgenomen in de "Statuten van Brescia" en dat op zijn beurt het resultaat is van een reeks taalkundige transformaties van de oorspronkelijke Latijnse term "francae curtae".
Aan het begin van de 15e eeuw ontwikkelde de landbouw zich verder en concentreerde de wijnbouw zich op de heuvels rond de dorpen. De huidige afbakening van het gebied was al vastgelegd in een akte uit 1429 van de Doge van Venetië, Francesco Foscari, toen het gebied onder het bewind van de Serenissima - de Venetiaanse Republiek - viel.
Een bijzonder weetje: in 1570 schreef Gerolamo Conforti, een arts uit Brescia, ruim vóór de Franse abt Dom Pérignon, de "Libellus de vino mordaci", waarin hij de productiemethode van "gisting op fles" voor de bereiding van mousserende wijnen beschreef. Een publicatie die de therapeutische en medische eigenschappen van de vini mordaci – mousserende wijnen – promoot.
Het duurde wel tot de 20e eeuw voor Franciacorta zich begon te profileren als mousserende wijnregio. De jaren 60 zijn in Italië een periode van sociale en politieke onrust én economische bloei. En er vindt een revolutie plaats in Franciacorta, niet politiek, maar in de wijnbouw.
Een jonge oenoloog, Franco Ziliani, en een bekende ondernemer, Guido Berlucchi uit Brescia, ontmoeten elkaar op een receptie en uit die ontmoeting ontstaat een simpel idee: "Waarom proberen we niet mousserende wijnen op de Franse manier te maken?"
En zo komen in 1961 de eerste 3000 flessen "Pinot di Franciacorta - Méthode Champenoise - op de markt met de sinds 1993 niet meer toegestane toevoeging Méthode Champenoise.
Het was de eerste keer dat de geografische naam van het gebied op een wijnetiket verscheen. De basis was Pinot Bianco, een wijn die destijds erg populair was in de regio voor de productie van stille witte wijnen voor dagelijks gebruik. Hier is de basis gelegd voor de vele experimenten en de evolutie die hebben geleid tot de diverse Franciacorta-wijnen die we vandaag kennen.
In 1995 kreeg Franciacorta als eerste Italiaanse mousserende wijn de prestigieuze DOCG-status. Sindsdien is de kwaliteit exponentieel gestegen, met strenge regels rond druivenrassen, vinificatie en rijping.
Een uniek terroir tussen meren en heuvels.
De Franciacorta wijnstreek is een relatief klein gebied van ongeveer 200 vierkante kilometer met een buitengewone geologische rijkdom.
De bodem bestaat uit moreneafzettingen, gevormd door oude gletsjers, die zorgen voor een bodem rijk aan mineralen, goed drainerend en ideaal voor wijnbouw. De grond bestaat vooral uit een mix van grind, zand en kalksteen.
Het milde microklimaat wordt beïnvloed door de nabijheid van het meer en de bescherming van de uitlopers van de Alpen: warme maar winderige zomers, milde winters en temperatuurschommelingen die de natuurlijke zuurtegraad van de druiven bevorderen. Het is een ideaal ecosysteem waar de druiven langzaam rijpen en ze hun frisse zuren behouden— essentieel voor de fijne balans van mousserende wijnen.
Druivenrassen: een mix van internationaal bekend en lokaal onbekend.
De belangrijkste druivenrassen zijn Chardonnay, Pinot Nero en Pinot Bianco. Daarnaast is ook Erbamat aangeplant, een typisch en oud druivenras voor dit herkomstgebied. Afhankelijk van het type Franciacorta komen deze druivenrassen voor in verschillende verhoudingen. Andere druivenrassen zijn niet toegestaan.
Chardonnay beslaat momenteel meer dan driekwart van het totale areaal. Deze druif levert een intens, geurig en complex aroma, met tonen van fruit en bloemen, heeft een goede structuur en een aangename frisheid.
Pinot Nero is het op een na populairste druivenras in Franciacorta en beslaat ongeveer 17% van het totale areaal. Pinot Nero is een belangrijke aanvulling die vaak op de hoogste en onvruchtbaarste locaties aangeplant is. Pinot Nero zorgt voor structuur en houdbaarheid.
Pinot Bianco is het derde druivenras in Franciacorta. Hoewel Pinot Bianco slechts 3% van het totale areaal uitmaakt, speelt het een belangrijke rol in de verrijking van Franciacorta-wijnen.
Erbamat, al sinds 1564 vermeld maar pas sinds 2017 toegestaan, is een inheems druivenras uit de regio en werd door Agostino Gallo genoemd in zijn boek “Le vinti Giornate dell’agricoltura et de’ piaceri della villa”.
De belangrijkste redenen om deze variëteit in de productievoorschriften op te nemen, zijn tweeledig: de wens om de identiteit en diversificatie van het product te benadrukken door een sterkere verbinding met het terroir, en de noodzaak om de effecten van klimaatverandering te beperken, met name op vroegrijpe druiven zoals Chardonnay en Pinot Nero. De uitgesproken zuurtegraad van deze variëteit voegt frisheid toe aan de basiswijnen zonder hun profiel te verstoren, dankzij de neutrale aroma's.
Vinificatie: Il Metodo Classico.
Wat maakt Franciacorta zo kenmerkend?
Het kenmerk dat Franciacorta onderscheidt van veel andere Italiaanse mousserende wijnen, is de rigoureuze keuze voor de metodo classico. Na de basisvinificatie worden de wijnen gebotteld, samen met geselecteerde gisten en suikers. Op dit punt begint de tweede gisting in de fles, die de wijn zijn fijne en aanhoudende bubbels geeft. Als we het over de klassieke methode hebben, hebben we het over een bubbel die ontstaat dankzij een tweede gisting op fles, precies zoals bij champagne.
Vergeleken met de Charmat- of Martinotti-methode, die voor veel andere Italiaanse mousserende wijnen zoals Prosecco wordt gebruikt en waarbij de tweede gisting in een autoclaaf plaatsvindt, garandeert de klassieke Franciacorta-methode een grotere aromatische complexiteit, een fijner schuim en een langere houdbaarheid.
Van oogst tot de kelder op z'n kop.
Van druif tot fijne belletjes. Welke stappen zijn nodig om tot een Franciacorta te komen en welke mooie technische termen komen daarbij kijken? Alhoewel Italianen prachtig klinkende woorden hebben voor specifieke handelingen is het Frans nooit ver weg.
La vendemmia.
Alles start logischerwijze met het werk in de wijngaard en de oogst. Afhankelijk van het jaar, oogst men tussen de eerste tien dagen van augustus en de eerste tien dagen van september. Het is verplicht om manueel te oogsten.
De maximale oogstopbrengst is 100 quintali (1 quintali = 100 kg) druiven per hectare.
La pressatura.
Door de druiven zachtjes te persen ontstaat de most die wordt gebruikt om de Franciacorta-basiswijn te produceren, die in het voorjaar de cuvée vormt.
Il vino di base - le cuvée.
De eerste gisting, per druivenras, vindt vooral plaats in inoxtanks, soms in houten vaten en soms een combinatie van beiden. In het voorjaar creëren de producenten de cuvées door most van verschillende druivenrassen, wijngaarden en eventueel oogstjaren te mengen.
Il tiraggio.
De tirage is een cruciale stap in het vormen van het uiteindelijke product. Nadat de cuvée is samengesteld, worden suiker en gist aan de gebottelde wijn toegevoegd (liqueur de tirage), waarmee de tweede, langzame gisting van de wijn begint. Het type suiker is meestal rietsuiker (saccharose) vanwege zijn zuivere samenstelling en goede oplosbaarheid.
Men voegt ongeveer 24 gram suiker per liter toe omdat 4 gram suiker ca. 1 bar aan druk oplevert. Voor Franciacorta-wijnen streeft men naar 6 bar in het eindproduct, met uitzondering voor het type Satèn waar 5 bar het doel is en daarom minder suiker toegevoegd wordt.
Na de tirage worden de flessen afgesloten met een kroonkurk en horizontaal in de kelders gestapeld, waar ze lange tijd in contact blijven met de droesem. In de kroonkurk zit een klein cilindervormig plastic buisje - de bidulle -dat bij de volgende stap dient om de bezinksels op te vangen. Gedurende deze tijd ontwikkelt de wijn complexe aroma's en een verfijnde structuur.
La scuotitura.
La scuotitura, of remuage in het Frans kan oneerbiedig als "schudden" of "roeren" vertaald worden. Na de rijpingsperiode worden de flessen, die enkele maanden horizontaal hebben gelegen, geleidelijk gedraaid en gekanteld zodat het bezinksel (o.a. de dode gistcellen) naar de hals van de fles zakt en zich ophoopt in de bidulle.
Zo kan dit bezinksel later gemakkelijk verwijderd worden tijdens la sboccatura of dégorgement.
Traditioneel gebeurt dit handmatig op een houten rek - pupitre-, waarbij de fles dagelijks een beetje wordt gedraaid en gekanteld. Tegenwoordig gebeurt het vaak automatisch met een machine - gyropalette.
La sboccatura.
De volgende stap is het degorgeren, la sboccatura, het verwijderen van de prop bezinksel in de hals. Men bevriest de hals van de fles om een vaste prop te bekomen. De kroonkurk met bidulle wordt verwijderd en door de hoge druk schiet de prop met het bezinksel uit de fles. Men verliest hier tussen de 3 en 10 ml aan wijn. Vlak daarna wordt de "doseringssiroop", lo sciroppo di dosaggio, of liquer d'exportation toegevoegd.
Il dosaggio.
Deze dosering bestaat uit Franciacorta-basiswijn en suiker in een hoeveelheid die het finale smaakprofiel van de Franciacorta bepaalt: Dosaggio zero, Extra Brut, Brut, Extra Dry, Sec of Demi-sec. Voor Franciacorta Pas Dosé (Dosaggio Zero of Nature) wordt alleen de basiswijn toegevoegd.
Franciacorta-types en -stijlen.
De productievoorschriften beschrijven specifieke eisen voor de verschillende Franciacorta-types. Dit gaat o.a. over toegelaten druivenrassen en hun percentages, minimale rijpingsperiodes op de droesem, lageringstermijn en vermeldingen zoals Millesimato en Riserva.
Uit welke Franciacorta-wijnen kan je kiezen en waar moeten ze aan voldoen?
Er bestaan 3 grote onderverdelingen, te beginnen met Franciacorta, die verder kan onderverdeeld worden naargelang het gehalte aan restsuiker.
Dosaggio Zero: suikergehalte tot 3 g/l
Extra Brut: suikergehalte minder dan 6 g/l
Brut: suikergehalte minder dan 12 g/l
Extra Dry: suikergehalte 12-17 g/l
Sec of Dry: suikergehalte 17-32 g/l
Demi Sec: suikergehalte 33-50 g/l
Franciacorta moet minstens 25 maanden rijpen waarvan 18 maanden op de droesem voordat hij in de handel wordt gebracht. Een wijn die ideaal is om tijdens een maaltijd van te genieten. Hij heeft een strogele kleur met soms gouden accenten, een fijne, aanhoudende pareling en klassieke aroma's van broodkorst en gist. Deze aroma's worden aangevuld met delicate aroma's van citrus, wit fruit zoals perzik of appel, en gedroogd fruit zoals amandel. Het is een hartig en fris type van mousserende wijn.
Toegestane druivenrassen: Chardonnay en/of Pinot Nero eventueel aangevuld met Pinot Bianco (maximaal 50%) en Erbamat (maximaal 10%).
Welke dosering is toegestaan: Pas Dosé, Extra Brut, Brut, Extra Dry, Sec of Dry, Demi-Sec.
Tweede gisting op fles gedurende met minimaal 18 maanden rijping op de droesem.
Flesdruk tussen 5 en 6 bar.
Daarnaast is er de Franciacorta Satèn, fruitig en gekenmerkt door een aangename zachtheid en frisheid. Franciacorta Satèn wordt uitsluitend gemaakt van witte druiven (Chardonnay en Pinot Bianco), met verminderde druk resulterend in een romige, zijdezachte wijn met een fijne mousse. Pinot Nero en Erbamat zijn dus niet toegestaan.
Strogeel van kleur met groenige reflecties. Hints van rijp fruit, witte bloemen en geroosterde noten zoals hazelnoten. Ideaal voor lichte en delicate gerechten. Toegestane druivenrassen: Chardonnay en Pinot Bianco (maximaal 50%). De meeste producenten maken een Satèn van 100% Chardonnay.
De verplichte rijping is minimaal 31 maanden waarvan minimaal 24 maanden op de droesem.
Dosering: Terwijl de andere versies verkrijgbaar zijn in verschillende doseringen, is de Satén-versie alleen verkrijgbaar in Brut.
Flesdruk: de zachtheid van de pareling is te danken aan een lagere druk in de fles, maximaal 5 bar.
Ten slotte is Franciacorta Rosé, gemaakt met minimaal 35% Pinot Nero, een wijn met structuur en kracht, perfect te combineren met smaakvollere gerechten. Voor deze versie macereert de Pinot Nero op de schil tot hij de basiswijn de gewenste kleur heeft bereikt. De Pinot Nero wordt daarna geblend met Chardonnay en/of Pinot Bianco. Franciacorta Rosé moet minimaal 31 maanden rijpen waarvan minimaal 24 maanden op de droesem. De kleur varieert afhankelijk van de maceratietijd, van lichtroze tot intens zalmkleurig, en de aroma's worden verrijkt met rood fruit zoals wilde aardbeien. Frisser en met meer structuur, perfect voor zelfs hartige gerechten.
Toegestane druivenrassen: Chardonnay (maximaal 65%), Pinot Nero (minimaal 35%), Pinot Bianco (maximaal 50%), Erbamat (maximaal 10%).
Welke dosering is toegestaan: Pas Dosé, Extra Brut, Brut, Extra Dry, Sec of Dry, Demi-Sec.
Flesdruk tussen 5 en 6 bar.
Franciacorta Millesimato: Het woord millesimato geeft aan dat minstens 85% van de wijn afkomstig is van één oogstjaar. Franciacorta Millesimato wordt geproduceerd wanneer het oogstjaar bijzonder goed is en wordt versterkt door een langere rijping dan gewone Franciacorta. De wijn moet minstens 37 maanden rijpen waarvan 30 maanden op de droesem om nog meer diepte en complexiteit tot bekomen. De andere productievoorschriften blijven identiek.
Franciacorta Riserva: de meest prestigieuze versie, minimaal 67 maanden gerijpt waarvan 60 maanden op de droesem, is complex en elegant, en bedoeld voor speciale gelegenheden.
De lange rijpingsperiode resulteert in complexe en geëvolueerde tonen die kenmerkend zijn voor de langere flesrijping.
Als we algemeen naar het aanbod van deze wijnen kijken zijn de populaire stijlen Pas Dosé, ook wel eens Nature of Zero Dosaggio genoemd, Extra Brut en Brut. Van Extra Dry tot Demi Sec zijn uitzonderingen en veel producenten maken deze versies niet meer.
Gastronomie: een veelzijdige tafelgenoot.
De rijkdom van het terroir en de expertise van de producenten hebben geleid tot verschillende stijlen.
Het succes van Franciacorta is te danken aan zijn veelzijdigheid aan tafel. Waar hij ooit vooral werd beschouwd als een wijn om te proosten, begeleidt hij tegenwoordig moeiteloos een complete gastronomische reis.
Brut en Satèn zijn ideaal als aperitief of bij zeevruchten of lichte voorgerechten. Satèn doet het ook goed bij risotto, gevogelte en zachte kazen.
Rosé past perfect bij gevogelte of lichte vleesgerechten. Denk aan carpaccio, gegrilde tonijn of vitello tonnato.
Dosaggio Zero is een uitstekende begeleider van rauwe vis, oesters en kazen.
De rijpere Millésimato en Riserva kunnen zelfs bij truffelgerechten of risotto met paddenstoelen.
Michelin-sterrenchefs in Italië en daarbuiten beschouwen de wijn nu als een waardevolle bondgenoot om hun culinaire creaties te verbeteren. Het is geen toeval dat steeds meer fine-dining restaurants ervoor kiezen om minstens één Franciacorta-label op hun wijnkaart te zetten.
Onze selectie: Een modern icoon - Freccianera.
Binnen het aanbod van Franciacorta is Freccianera een naam die staat voor karakter en klasse. De merknaam Freccianera hoort bij het historische domein Azienda Agricola Fratelli Berlucchi in Borgonato di Corte Franca.
Alle druiven komen uit eigen wijngaarden, elke fles wordt met zorg en geduld gevinifieerd in de eigen kelders.
Ontdek het actuele aanbod: Freccianera bij bere.bene.
Bij bere.bene ontdek je de verschillende stijlen — van de frisse Brut 25 tot de pure Nature. Ideaal om te schenken bij feestelijke gelegenheden of om een maaltijd extra verfijning te geven.
Ontdek de finesse van Franciacorta met ons Degustatiepakket Franciacorta van Freccianera aan een promotieprijs. Proef, beleef en laat je verrassen door Italiaanse bubbels van topniveau.